3. USUWANIE USTEREK, NAPRAWA USZKODZEŃ, REGULACJA
Uszkodzenia i usterki instalacji elektrycznej można podzielić na trzy zasadnicze kategorie:
a. dające się usunąć nieskomplikowanym prostym sposobem
b. wymagające specjalisty, odpowiednich przyrządów i narzędzi
c. kwalifikujące dany element wzgl. jego część do wymiany z powodu niemożliwości lub nieopłacalności naprawy.
W razie niemożności naprawy uszkodzeń – kat. b.- należy ograniczyć się do wymiany uszkodzonej części instalacji albo zlecić przeprowadzenie naprawy kompetentnemu warsztatowi, jeżeli to oczywiście się opłaca. Biorąc pod uwagę stopień zużycia uszkodzonej części oraz zakładając, że nawet najlepiej dokonana naprawa w większości wypadków obniża jakość części naprawianej w stosunku do nowej – opłacalny koszt naprawy nie przekracza 70% wartości nowej części.
W następnych punktach zostały omówione naprawy uszkodzeń kat. a. Uszkodzenia kategorii b i c zostały tylko opisane.
1. Czyszczenie styków, wymiana przerywacza
Używać do tego celu odpowiedniego pilnika lub specjalnego ściernika korundowego. Posługiwanie się do tego celu zwykłym papierem lub płótnem ściernym nie jest wskazane. W przypadku uszkodzonej, spalonej lub nierównej powierzchni styków i nieprzylegania ich powierzchniami – młoteczek i kowadełko należy wymienić.
2. Regulacja szczeliny przerywacza
Zluzować wkręt mocujący kowadełko przerywacza 2 (rys. E-3) i wkrętem mimośrodowym 3 ustawić właściwy odstęp między stykami przerywacza 4 i 5. Odstęp powinien wynosić 0,3÷0,4mm.
1 – wkręty mocujące, 2 – wkręt, 3 – wkręt mimośrodowy, 4 i 5 – styki przerywacza
3. Ustawienie zapłonu
Poluzować dwie śruby mocujące iskrownik do silnika i obracać całym iskrownikiem w prawo (patrząc od strony przerywacza) celem przyspieszenia zapłonu, a w lewo celem opóźnienia. Po ustawieniu dobrze dokręcić śruby. Nie wolno dla regulacji momentu zapłonu odkręcać wkrętów 1 (rys. E-3) mocujących przerywacz i zmieniać jego położenie – regulacja ta służy bowiem tylko do ustawienia tzw. kąta ß określającego pozycję twornika iskrownika, przy której napięcie osiąga optymalną wartość. W pozycji tej powinno nastąpić rozwarcie styków przerywacza. Pozycja ta jest ustalona fabrycznie, zaznaczona kreskami na podstawie przerywacza i korpusie iskrownika i nie powinna ulec zmianie. W razie zaistnienia przesunięcia należy ustawić przerywacz na właściwe miejsce według kresek lub w razie negatywnego rezultatu ustawić na specjalnym przyrządzie w zakładzie specjalistycznym.
4. Uszkodzenie kondensatora
Kondensator przebity lub ze stratą pojemności należy wymienić na nowy.
5. Niedomagania cewki statora i twornika magnetycznego
Zawilgocony lub zanieczyszczony olejem iskrownik należy rozebrać, wymyć w czystej benzynie (ekstrakcyjnej) i stator wysuszyć w suszarce (najlepiej promieniami podczerwieni) do osiągnięcia oporności izolacji w stanie nagrzanym (do 800C) – 10 MΩ, nienagrzanym – 50 MΩ.
Ustalić przyczynę zamoczenia wzgl. zaolejenia – wymienić uszkodzony pierścień uszczelniający łożyska.
W razie widocznego uszkodzenia cewki lub negatywnego wyniku mycia i suszenia – cewkę wymienić na nową.
6. Uszkodzenie świecy i przewodu zapłonowego z końcówką
Wszelkie uszkodzenia świecy zapłonowej, przebijanie przewodu wysokiego napięcia, uszkodzenie (przepalenie opornika) końcówki zapłonowej – kwalifikują te części do wymiany.
1. Niezazębiony napęd, uszkodzenie zębów
Prądnicę wymontować, sprawdzić jej napęd, wymienić uszkodzone kółko zębate, zdjąć lewą pokrywę silnika celem prawidłowego ustawienia prądnicy przy montażu (rys. E-4). Zwrócić uwagę na staranne włożenie pierścienia uszczelniającego prądnicę i silne dociśnięcie jej do korpusu silnika.
Źle zazębiony napęd powoduje charakterystyczny warkot lub gwizd.
2. Uszkodzenie końcówek izolacyjnych, zwarcie, brak połączenia
Wymienić uszkodzone gumowe końcówki izolacyjne na zaciskach prądnicy mogące powodować zwarcie z masą. Poluzowane nakrętki zaciskowe dokręcić, ewentualnie urwane przewody przylutować, sprawdzić jakość ich izolacji. Zamontować prądnicę.
3. Przebiegunowanie prądnicy
wynikłe z błędnego połączenia akumulatora omówiono w punkcie “Sprawdzanie prądnicy i regulatora”.
1 – koło zębate prądnicy, 2 – koło zębate pośrednie
3.2.2. Usterki i uszkodzenia wewnętrzne
1. Zaolejenie, względnie zawilgocenie
Przeprowadzić zabieg mycia i suszenia jak przy iskrowniku z tym, ze wyniki pomiaru oporności izolacji winny wynosić 0,5MΩ w stanie nagrzanym a 5MΩ na zimno.
2. Usterki i uszkodzenia komutatora, szczotek itp.
Wymienić zużyte lub uszkodzone szczotki, przeczyścić drobnym płótnem ściernym komutator. Lekko zużytą i nierówną powierzchnię szczotek doszlifować do krzywizny komutatora za pomocą paska płótna ściernego.
Oczyścić z zanieczyszczeń i opiłków szczeliny między wycinkami komutatora, a w razie konieczności wymyć i wysuszyć. Wyczyścić prowadnice, zwracając uwagę na swobodny ruch szczotek i właściwy nacisk sprężyn.
Sprawdzić połączenia, izolację, wymienić uszkodzone części. Powierzchniowo zużyty lub uszkodzony mechanicznie komutator przeszlifować przestrzegając dopuszczalne bicie promieniowe – 0,05mm. Przy startym lub uszkodzonym komutatorze przeprowadzić naprawę całego twornika lub wymienić na nowy.
3. Uszkodzenie izolacji, przebicie, przepalenie uzwojenia
Uszkodzony stator, twornik względnie całą prądnicę naprawić lub wymienić na nową. Przy uszkodzeniach uzwojenia statora wymienić cały korpus prądnicy, gdyż wyjęcie samej cewki z jarzmem spowoduje utratę osiowości przez stator.
4. Uszczelnienie prądnicy
Po każdorazowym demontażu wszystkie części obudowy prądnicy w miejscach połączeń oczyścić denaturatem i przy składaniu uszczelnić szczeliwem płynnym. Sprawdzić pierścień uszczelniający na wałku.
3.3. Regulator prądnicy
3.3.1. Usterki zewnętrzne
Sprawdzić zaciski, połączenia itp. zapewnić dobre połączenie regulatora z masą.
3.3.2. Uszkodzenia wewnętrzne
Wszystkie uszkodzenia wewnętrzne mogą być usunięte w warsztatach specjalistycznych upoważnionych do tych napraw przez producenta regulatora prądnicy. Dokonywanie napraw w warsztatach nieposiadających tych uprawnień jest niewskazane, gdyż grozi to uszkodzeniem prądnicy, akumulatora, względnie instalacji przewodowej.
W przypadku stwierdzenia wewnętrznego uszkodzenia regulatora należy wymienić go na nowy, a uszkodzony przesłać do zakładu specjalistycznego.
3.4. Akumulator
3.4.1. Pierwsze ładowanie
1. Napełnić akumulator elektrolitem
Skład elektrolitu: 22% kwasu siarkowego (H2SO4 – 96%), 78% wody destylowanej; gęstość elektrolitu 1,24 g/cm3 (280Be).
2. Na okres około 4 godz. akumulator napełniony elektrolitem pozostawić, po czym rozpocząć ładowanie.
3. Napięcie prądu stałego przy ładowaniu winno wynosić nie mniej niż 8,25V natężenie zaś 1A. Czas pierwszego ładowania około 40 godz.
4. Akumulator rozładować prądem 1,4A aż do momentu kiedy napięcie akumulatora obniży się do min. 5,25V. Czas rozładowania około 10 godz.
5. Po rozładowaniu akumulator natychmiast ładować powtórnie z tym, że natężenie prądu ładowania można podnieść do 1,4A. Ładowanie można uważać za zakończone, jeżeli akumulator osiągnie napięcie 8,1 – 8,25V (przy nieodłączonym źródle zasilania o natężeniu 1,4A), a gęstość elektrolitu przestanie wzrastać przez ok. 30 min. Czas ładowania ok. 10 godz.
3.4.2. Doładowywanie, uzupełnianie elektrolitu
1. Niezależnie od tego czy akumulator był czy nie był używany co 2÷3 miesiące ładować akumulator prądem 1,4A do stanu pełnego naładowania.
2. Ubytek elektrolitu na skutek parowania (a nie wycieku) uzupełnić wodą destylowaną.
3. Ubytek elektrolitu na skutek wycieku uzupełnić natychmiast elektrolitem o gęstości 1,17 g/cm3 (210Be), naładować akumulator, sprawdzić gęstość elektrolitu, która powinna wynosić 1,28 g/cm3 (320Be) (w razie mniejszej gęstości uzupełnić ostrożnie dolewając kwasu).
3.4.3. Uszkodzenia akumulatora
“Siadanie” napięcia akumulatora, szybkie wyładowywanie się podczas jazdy dziennej
1. Sprawdzić stan elektrolitu, połączeń (mostków) między celkami i połączeń złączy mufowych.
Odkręcić śruby zaciskowe, oczyścić połączenia, ponownie przykręcić i posmarować wazeliną techniczną.
2. Sprawdzić wyłącznik samoczynny regulatora.
3. Sprawdzić instalację.
4. Wymienić uszkodzony akumulator.
Wyładowywanie się akumulatora podczas jazdy (ze światłami)
1. Sprawdzić parametry regulatora
2. Sprawdzić prądnicę.
3. Usunąć zwarcie lub przebijanie izolacji przewodów.
4. Sprawdzić parametry akumulatora pod obciążeniem.
Nadmierne gazowanie – przeładowanie akumulatora.
1. Sprawdzić stan elektrolitu i parametry akumulatora.
2. Sprawdzić parametry regulatora.
3.5.1. Usterki zewnętrzne
1. Niewłaściwa tonacja dźwięku, nadmierny pobór prądu, dźwięk słaby.
Wyregulować wibrator sygnału wkrętem regulacyjnym 1 (rys. E-5) a w przypadku negatywnego rezultatu sygnał wymienić.
2. Brak dźwięku z dużym poborem lub bez poboru prądu.
Wyregulować wibrator (patrz pkt. 1), sprawdzić instalację.
1 – wkręt regulacyjny
3.5.2. Usterki i uszkodzenia wewnętrzne
1. Czyszczenie styków wibratora
Sygnał rozebrać zaznaczając położenie membrany i pokrywy, wyczyścić styki, zmontować zakładając membranę i pokrywę dokładnie w poprzednie położenie. Nie oddzielać membrany od zwory.
2. Przebicie kondensatora, spalenie uzwojenia, uszkodzenie połączeń.
Wymienić kondensator. Wymienić uzwojenie, sprawdzić połączenia i izolację.
3. Zalanie wodą, zanieczyszczenie.
Rozebrać, wyczyścić, wymyć benzyną ekstrakcyjną i wysuszyć.
3.6. Stacyjka, wyłączniki, osprzęt
3.6.1. Stacyjka
1. Zwarcie końcówek przewodów na zaciskach.
Dokręcić wkręty zaciskowe układając prawidłowo końcówki przewodów i porozdzielać je od siebie końcem śrubokręta.
2. Zwarcie sprężyny wyłącznika, zły kontakt, brak połączenia.
Podoginać odpowiednio sprężyny wyłącznika, zlikwidować zwarcie, sprawdzić lutowanie mostków między zaciskami “4-6-8” oraz połączenie zacisków “8-9” i zacisku “M” z masą.
3. Brak połączenia wewnątrz przełącznika, zwarcie wewnętrzne.
Stacyjkę wymienić na nową.
3.6.2. Przełącznik świateł z przyciskiem sygnału
1. Złe kontaktowanie, zwarcie, zanieczyszczenie.
Poprawić i dokręcić przewody w zaciskach. Oczyścić powierzchnie kontaktowe, wyregulować blaszkę kontaktową przycisku sygnału, a w wersji przełącznika rozbieralnego oczyścić również i lekko posmarować wazeliną techniczną sworzeń i kołki kontaktowe.
2. Uszkodzenie przełącznika.
Przełącznik wymienić na nowy.
3.6.3. Wyłącznik światła “stop”
1. Nie włącza światła
Wydłużyć cięgno, sprawdzić przewody
2. Nie wyłącza światła
Skrócić cięgło, usunąć zwarcie przewodów.
3. Przy hamowaniu następuje zwarcie
Odgiąć wspornik wyłącznika, ponieważ dotyka zacisków. Dokręcić wkrety zaciskowe.
4. Uszkodzenia wewnętrzne
Wymienić wyłącznik na nowy
W motocyklach z nowym typem wyłącznika (71-82) zwarcia z winy wyłącznika są wykluczone. Regulacje jego przeprowadza się przez odpowiednie przesuwanie go w podłużnych otworach.
3.6.4. Instalacja przewodowa
1. Odlutowanie lub urwanie końcówki, zwarcie.
Przylutować urwaną końcówkę, usunąć zwarcie.
2. Uszkodzenie powłoki izolacyjnej, spalenie przewodu.
Wymienić uszkodzony przewód lub całą wiązkę. Sprawdzić gniazdo bezpiecznika i założyć przepisowy bezpiecznik topikowy zabezpieczający instalację.
3.6.5. Element optyczny, gniazdo bezpiecznikowe, wtykowe, złącza mufowe itp.
Uszkodzenia nie wymagają opisu i kwalifikują te części do wymiany.
3.7. Wykaz przyrządów pomiarowych
1. Zespół pomiarowy.
2. Iskiernik ostrzowy 3 elektrodowy wg normy PN-55/S-76105.
3. Areometr do mierzenia gęstości elektrolitu akumulatorowego.
4. Czujnik do pomiaru Z.Z. tłoka.
5. Szczelinomierz o wym. 0,3 / 0,4mm.
6. Ściernik korundowy do przerywacza względnie odpowiedni pilnik.
7. Induktorowy miernik izolacji 500V o zakresie 0÷50 MΩ.