6.2. Układ korbowy
Zużywającymi się elementami układu korbowego są: tłok 1 (rys. S-33) pierścienie tłokowe 4, 5 i 6, sworzeń tłokowy 3, elementy łożyska korbowego jak rolki 15, bieżnie rolek 13 i 18, pierścień odległościowy 14 i podkładki oporowe 16.
1 – tłok, 2 – pierścień zabezpieczający, 3 – sworzeń tłokowy, 4 – pierścień zgarniający, 5 – pierścień uszczelniający, 6 – pierścień uszczelniający chromowany, 7 – tulejka korbowodu, 8 – korbowód, 9 – nakrętka, 10 – koło zębate podwójne, 11 – przeciwciężar lewy, 12 – czop lewy, 13 – pierścień łożyska, 14 – pierścień oddzielający, 15 – rolka 5×8, 16 – podkładka oporowa, 17 – przeciwciężar prawy, 18 – sworzeń korbowodu, 19 – pierścień oddzielający, 20 – koło łańcuchowe, 21 – sprzęgło amortyzatora, 22 – sprężyna, 23 – nakrętka amortyzatora, 24 – wpust, 25 – czop prawy.
6.2.1. Tłok
Zużycie tłoka występuje na średnicy zewnętrznej, w rowkach na pierścienie i w otworze pod sworzeń tłokowy. Jeżeli zużycia mieszczą się w dopuszczalnych granicach, a płaszcz tłoka nie posiada pęknięć lub rys oraz nieprzekroczony został dopuszczalny luz między tłokiem a cylindrem, można pozostawić tłok do dalszej pracy. Przy naprawie lub wymianie cylindra, tłok należy wymienić na nowy. Otwór na sworzeń tłokowy można rozwiercić rozwiertakiem specjalnym lub nastawnym tylko na jeden nadwymiar Ø22,1. Operację tę można wykonać na przycieraczce, co jest metodą najbardziej wskazaną, ze względu na mały naddatek na rozwiercanie. Odpowiednio musi być rozwiercona tulejka w korbowodzie. Na rysunku S-34 pokazany jest tłok z tabelą nadwymiarów i grup selekcyjnych średnicy zewnętrznej oraz z tabelą selekcji wymiarów pod sworzeń tłokowy.
Wymiar średnicy odnosi się do pomiaru płaszcza na dolnej krawędzi tłoka w płaszczyźnie prostopadłej do otworu na sworzeń tłokowy, gdyż tłok posiada stożek i owalizację płaszcza.
Przewidziane jest pięć nadwymiarów średnicy zewnętrznej i po 3 grupy selekcyjne co 0,013 lub 0,014mm, oznaczone kropkami, których ilość wzrasta ze wzrostem średnicy.
Otwór na sworzeń tłokowy posiada 3 grupy selekcyjne co 0,004mm oznaczone kreskami. Na denku każdego tłoka jest wybita cecha. Przykład: ”7500 .. ||” oznacza:
”7500” – średnica nominalna tłoka o wymiarze 75,00mm
”..” – druga grupa selekcyjna średnicy zewnętrznej dla danego wymiaru
”||” – druga grupa selekcyjna średnicy otworu na sworzeń tłokowy
W przypadkach nadwymiarów wymiar średnicy będzie większy np. 75,50 – drugi nadwymiar. Przy montażu należy kojarzyć tłoki z cylindrami i sworzniami tłokowymi tymi samymi grupami selekcyjnymi.
Dla tłoków nadwymiarowych przewidziane są pierścienie nadwymiarowe.
6.2.2. Sworzeń tłokowy
Zasadniczo sworzeń tłokowy należy wymienić z chwilą wystąpienia głośnej pracy (stuków).
Na rysunku S-35 podane są grupy selekcyjne dla wymiaru nominalnego i nadwymiarów.
Sworzeń tłokowy pierwszego nadwymiaru przewidziany jest do wymiany bez rozwiercania otworu w piaście tłoka i tulejki korbowodu. Sworzeń tłokowy drugiego nadwymiaru wymaga natomiast rozwiercenia na odpowiedni wymiar otworu w tłoku i w tulejce korbowodu.
Ze względu na brak miejsca, sworznie nadwymiarowe nie są cechowane i dlatego należy zwracać uwagę przy zakupie na wymiar podawany i ewentualnie przeprowadzić pomiar przed użyciem do montażu. Grupy selekcyjne oznaczone są malowanymi lakierem kreskami na krawędzi otworu. Ilość kresek wzrasta ze wzrostem wymiaru średnicy sworznia.
6.2.3. Pierścienie tłokowe
W silniku SO3 stosowane są następujące pierścienie:
A – pierwszy górny – uszczelniający chromowany wyróżniający się (rys. S-36) błyszczącą zewnętrzną powierzchnią walcową
B – drugi – uszczelniający matowy
C – trzeci – zgarniający poprzecinany matowy (rys. S-37)
Pierścienie należy wymieniać w przypadku: pęknięcia, porysowania, zapieczenia w rowkach pierścieniowych tłoka, utraty sprężystości poniżej dolnej odchyłki podanej na rysunkach S-36 i S-37 i po przekroczeniu dopuszczalnych szczelin na zamku (tablica 5). Na rysunkach podane są wymiary pierścieni nominalnych i nadwymiarowych do odpowiednich tłoków. Nadwymiary są cechowane w pobliżu zamka cyframi od 1 do 5.
6.2.4. Wał korbowy
Ściągaczem SO3-N-2044 ściągać pierścienie łożysk z czopa prawego i lewego (rys. S-38). Używając podstawę SO3-P-1095, wycisnąć na prasie sworzeń korbowy za pomocą odpowiedniego trzpienia. Czopów głównych nie wyciskać.
Konieczność naprawy tulejki korbowodu istnieje tylko wówczas, jeżeli łożysko korbowe nie wykazuje zużycia i jest zakwalifikowane do dalszej pracy, a wymienia się sworzeń tłokowy i tłok, lub rozwierca się otwór, dając sworzeń nadwymiarowy. Przy każdej wymianie tulejki należy wywiercić w niej, po wciśnięciu korbowodu, 2 otwory ściekowe śr. 3,5 wg przekroju A-A oraz rozwiercić ostatecznie otwór – patrz rysunek S-39.
Przy rozwiercaniu na jeden z nadwymiarów według sworznia tłokowego, należy zachować luzy i wciski, jak dla wymiarów nominalnych, podane na tablicy 5. Wymiary otworu w tłoku, w tulejce korbowodu oraz średnicy sworznia tłokowego można tylko kojarzyć w jednej grupie selekcyjnej.
Poza wymianą tulejki korbowodu oraz korbowodu kompletnego z łożyskiem i sworzniem korbowodu, który jest dostarczany przez wytwórnię jako komplet, nie należy wymieniać jakichkolwiek innych części.
Wymiana takich części, jak przeciwciężar lub czop główny jest niedopuszczalna z następujących powodów:
a. otwory w przeciwciężarach na sworzeń korbowodowy i czopy główne mają selekcjonowane rozstawienie i są dobierane parami wg odpowiednich grup selekcyjnych;
b. wał korbowy po zmontowaniu w wytwórni jest wyważany statycznie i dynamicznie oraz wykonywane są na nim dodatkowe operacje technologiczne.
Jak wynika z powyższego, wymiana jednego z przeciwciężarów może zakłócić geometrię wału korbowego, lub jego wyważenie. W razie uszkodzenia czopa głównego lub przeciwciężaru, należy wymienić kompletny wał korbowy.
1 – otwór olejowy w sworzniu korbowym, 2 – otwór olejowy w przeciwciężarze.
Wał korbowy składać na prasie używając podstawę SO3-P-1095. Należy najpierw wcisnąć sworzeń korbowy w lewy przeciwciężar tak, aby otwór olejowy 1 (S-39) w sworzniu pokrywał się z otworem 2 w przeciwciężarze. Dalej składać całość zachowując luz poosiowy i wszystkie wymagania podane na rysunku S-39. Bicie czopów sprawdzać w kłach, a ustawienie wału korbowego wykonywać tylko przez obrót przeciwciężarów wokół czopu korbowego.
Po złożeniu wału korbowego wcisnąć pierścienie wewnętrzne łożysk na czopy główne, po uprzednim nagrzaniu pierścieni w kąpieli olejowej o temperaturze 800C, używając podstawy SO3-P-1095 i trzpienia.
Na czop lewy wciskać do oporu:
– pierścień wewnętrzny z rolkami łożyska N305,
Na czop prawy wciskać do oporu:
– pierścień wewnętrzny z rolkami łożyska N305,
– pierścień odległościowy 19 (S-33),
– pierścień wewnętrzny łożyska NI 305 kołnierzem do pierścienia dystansowego.