1. Historia odblasku
W 1917 roku w Nicei francuski astronom i wynalazca Henri Chrétien (1879-1956) stworzył pierwszy odbłyśnik, który trafił do francuskiej armii, aby wspomagać system łączności. Wynalazek został następnie opatentowany w 1923 roku jako światło odblaskowe. Początkowo był wykorzystywany w różnych branżach wojskowości, między innymi w lotnictwie, ale stopniowo znalazł zastosowanie – jako stały element montowany w samochodach, przyczepach, motocyklach i rowerach.
Odblaski pojawiły się też w infrastrukturze dróg. A to za sprawą angielskiego biznesmena i wynalazcy Piercego Shaw’a, który w 1934 roku stworzył protoplastę dzisiejszych odblasków montowanych na jezdni. Stworzony przez niego patent nosił nazwę „cat’s eyes” (tłum. kocie oczy). Wymyślony znacznik drogowy miał być udogodnieniem podczas podróżowania w nocy, a na znaczeniu zyskał dopiero w czasie wojny, kiedy większość oświetlenia ulicznego nie działała. Dla Piercego to natura stała się inspiracją do stworzenia wynalazku. Jadąc nocą samochodem zobaczył na poboczu kota, którego oczy świeciły się w świetle reflektorów. I tak stworzył pierwsze kocie oczy, które z założenia miały być zamontowane trwale w drodze. Było to przełomowe rozwiązanie, które dziś jest powszechne stosowane.
Swoje zasługi na rzecz tworzenia materiałów i rozwoju technologii odblaskowej miał również Amerykanin Harry Heltzer z firmy 3M, który jest twórcą pierwszej powłoki odblaskowej. To on właśnie dał podstawy do rozwoju technologii folii odblaskowych, wykorzystywanych dzisiaj w wielu branżach, między innymi w drogownictwie, gdzie foliami powlekane są znaki drogowe czy też pasy znaczące jezdnię oraz inne elementy infrastruktury drogowej. Ten wynalazek jest też wykorzystywany przy produkcji specjalistycznej odzieży roboczej oraz umundurowania dla służb ratowniczych. Dzięki technologii stworzonej przez Harrego Heltzer’a pierwszy odblaskowy znak na drodze pojawił się już w 1939 roku w Minneapolis.
2. Jak dział odblask
Odblask jak sama nazwa wskazuje nie jest źródłem światła lecz świeci światłem odbitym.
No tak nic prostszego, ktoś powie – ot zwykłe lusterko. Nic bardziej mylnego. Tu musimy wrócić do podstaw fizyki a konkretnie jej działu – optyki i prawa odbicia, które mówi, że:
„kąt odbicia jest równy kątowi padania”
Oznacza to, że jeśli światło pada na powierzchnię pod określonym kątem, to będzie odbite pod tym samym kątem.
Gdyby odblask miał być płaskim lustrem wówczas zadziałał by tylko w jednym położeniu – gdy zaświecimy na niego prostopadle, a nie o to nam chodzi.
Odblaski wykorzystując powyższe prawo są wykonane z dużej liczby małych czworościanów ustawionych razem tak, że między nimi są zagłębienia w kształcie narożnika prostokątnego – sześcianu.
W celu wyjaśnienia zjawiska spójrzmy na uproszczony schemat 2D. Wiązka światła pada na płaszczyznę kwadratu i widać, że niezależnie od kąta, pod jakim pada na powierzchnię, odbije się ona z powrotem wzdłuż swojej pierwotnej ścieżki.
W rzeczywistości w pojeździe reflektor nie znajduje się w tym samym miejscu co oczy kierowcy (które mają odebrać odbite światło) i z tego powodu sześciany te posiadają płaszczyzny o kącie nieco większym niż 90 stopni.
3. Odzież odblaskowa
Jako ciekawostkę podamy, że materiały odblaskowe (jako elementy odzieży) pojawiły się na rynku w latach 50-tych XX wieku. Zasada działania jest analogiczna jak w typowych odblaskach – odbijają padające światło w kierunku źródła światła i produkowane są zasadniczo w dwóch technologiach:
4. Odblask w Junaku
Sygnał odblaskowy w motocyklu Junak został wprowadzony od numeru ramy 75 855. Możemy to określić tak precyzyjnie dzięki informatorowi jaki zamieszczała fabryka (a konkretnie nieoceniony inż. Kazimierz Kubiak) w czasopiśmie MOTOR.
Datę wprowadzenia tej zmiany również możemy precyzyjnie określić dzięki zachowanym dokumentom – jest to 21.03.1963 rok (rys 7).
Opisana zmiana (rys 6) oraz dokument z datą wprowadzenia (rys 7) określają dokładnie cóż to za „światełko” było, a mianowicie wskazuje wg jakiej normy wyprodukowane – PN/S-76090 dzięki czemu znamy jego wymiary (średnica zewnętrzna 58mm)
Norma wymieniona powyżej została później zastąpiona normami:
1) PN-62/S-83091 “Urządzenia odblaskowe okrągłe w pojazdach drogowych. Główne wymiary”
2) PN-62/S-83100 “Urządzenia odblaskowe pojazdów drogowych. Wymagania i badania techniczne”
3) PN-65/S-83100 „Urządzenia odblaskowe pojazdów drogowych”
Producentem były Zakłady Sprzętu Motoryzacyjnego z Praszki
Początkowo musiało być ono montowane (jak podano w tygodniku Motor) za pośrednictwem blaszki mocowanej wraz z tablicą rejestracyjną.
Jednak już z początkiem roku 1964 zmieniono mocowanie.
Lampa tylna poszła wyżej, tablica rejestracyjna była mocowana bezpośrednio do błotnika (usunięto płaskownik dolny montowany do błotnika – patrz katalog części M10 „błotnik tylny”), a sygnał odblaskowy był mocowany do błotnika w otworze pod tablicą rejestracyjną.
Wykorzystane materiały:
- Ze strony – schoolphysics: Bicycle reflector
- Ze strony – Delta Thoughts
- Ze strony – Centralnego Instytutu Ochrony Pracy – Państwowy Instytut Badawczy
- Materiały własne
Bardzo sympatycznie przedstawione umiejscowienie w czasie owego małego odblasku.
Podoba mi się takie szerokie wprowadzenie…kto, kiedy, jak i gdzie…